Ύσπληγα

Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι αρχαίοι Έλληνες στη διεξαγωγή επίσημων αγώνων δρόμου ήταν η εξασφάλιση της ταυτόχρονης εκκίνησης των αθλητών. Για να διασφαλίσουν την άψογη εκτέλεση του αγωνίσματος, οι μηχανικοί επινόησαν και κατασκεύασαν ένα σύστημα φραγμού, που ονομάζεται ύσπληγα. Ο φραγμός αυτός τοποθετούνταν μπροστά από την αφετηρία των δρομέων και εμπόδιζε τις πρόωρες εκκινήσεις στους αγώνες δρόμου. Η ύσπληξ αποτελούνταν από δύο οριζόντια σχοινιά τεντωμένα μπροστά από τους δρομείς στο ύψος των γονάτων και του στήθους, όπως διακρίνουμε σε αγγειογραφία επάνω σε παναθηναϊκό αμφορέα από την Αθήνα, του 344/3 π.Χ. Τα σχοινιά στερεωνόταν σε κατακόρυφους ξύλινους πασσάλους, τους αγκώνες. Οι αγκώνες εμφυτεύονταν μέσα σε απλούς μηχανισμούς, προδρόμους των ελατηρίων, αποτελούμενους από στριμμένα νεύρα ζώων, που ονομαζόταν νευρά. Οι μηχανισμοί με τα στριμμένα νεύρα βρίσκονταν σε λίθινες βάσεις, κατάλοιπα των οποίων επισημάνθηκαν στα άκρα των βαλβίδων τεσσάρων αρχαίων ελληνικών σταδίων: της Ισθμίας, της Επιδαύρου, της Νεμέας και της Κορίνθου. Οι αγκώνες συγκρατούνταν όρθιοι, δεσμευόμενοι ίσως με κρίκο σε σταθερό κιονίσκο, που βρισκόταν πίσω τους. Μηχανισμοί με στριμμένα νεύρα υπήρχαν μόνο στους δύο ακραίους αγκώνες, ενώ ένας τρίτος μεσαίος αγκώνας, απλώς συγκρατούσε τα οριζόντια σχοινιά να μην κάνουν "κοιλιά". Η λειτουργία του μηχανισμού γινόταν από τον αφέτη, που στεκόταν πίσω από τους δρομείς, κρατώντας τα δύο σχοινιά χειρισμού. Με μια απότομη κίνηση ελευθέρωνε τους ακριανούς προεντεταμένους αγκώνες, οι οποίοι έπεφταν απότομα στο έδαφος -καθώς τα στριμμένα νεύρα ήταν ελεύθερα να "ξετυλιχθούν"- μπροστά από τους αθλητές, συμπαρασύροντας όλο το εμπόδιο και επιτρέποντας την εκκίνηση στους δρομείς. Το ομοίωμα του συστήματος της ύσπληγος, σε φυσικό μέγεθος, τοποθετήθηκε στην αρχική του θέση στο στάδιο της Νεμέας και λειτούργησε άψογα κατά τη διεξαγωγή αγώνων δρόμου σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα.