Δίσκος Φαιστού

Πρόκειται για ένα πήλινο δίσκο από το ανάκτορο της Φαιστού που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Ηρακλείου. Στις δύο πλευρές του φέρει αποτυπωμένα με σφραγίδα σημεία ιερογλυφικής γραφής σε σπειροειδή διάταξη. Χρονολογείται στη Νεοανακτορική εποχή, γύρω στα 1700-1600 π.Χ. Ο δίσκος της Φαιστού είναι το αρχαιότερο γραπτό μνημείο της μινωικής Κρήτης. Πρόκειται για ένα δίσκο από ψημένο πηλό που φέρει και στις δύο πλευρές του μια μέχρι σήμερα μη κατανοητή επιγραφή. Το μοναδικό αυτό εύρημα βρέθηκε το 1908 μέσα σε ένα κτιστό διάχωρο της βόρειας πτέρυγας του ανακτόρου της Φαιστού. Στο ίδιο στρώμα με το δίσκο βρέθηκαν ευρήματα προερχόμενα από διάφορες εποχές, που δυσκολεύουν την ακριβή χρονολόγηση του σημαντικού αυτού ευρήματος. Παρ' όλες όμως τις στρωματογραφικές ασάφειες, θεωρείται σήμερα βέβαιο ότι ο δίσκος της Φαιστού χρονολογείται στο τέλος της Μεσομινωικής περιόδου, δηλαδή λίγο πριν το 1600 π.X. Το κείμενο του δίσκου αποτελείται από μία σειρά συμβόλων που εντάσσονται σε συνεχόμενα τμήματα μιας ελικοειδούς ζώνης και διαβαζόταν με φορά από την περιφέρεια προς το κέντρο. Τα σύμβολα έχουν αποτυπωθεί στην επιφάνεια του πηλού, όσο αυτός ήταν ακόμη νωπός. Η διάταξη του κειμένου είχε προσχεδιαστεί έτσι ώστε να χωρέσουν όλα τα σύμβολα στον περιορισμένο χώρο της επιφάνειάς του. Στη δεύτερη πλευρά του δίσκου συνεχιζόταν το κείμενο της πρώτης. Ανάμεσα στα έντυπα σύμβολα διακρίνονται απεικονίσεις ανθρώπινων μορφών και αντικειμένων αλλά και απλά γραμμικά σύμβολα. Η επιγραφή αποτελείται από 242 σημεία που εντάσσονται σε 61 ομάδες. Μερικά από αυτά επαναλαμβάνονται αρκετές φορές. Ο αριθμός των συμβόλων είναι 45 αλλά υπολογίζεται ότι η γραφή στην οποία γράφτηκε το κείμενο του δίσκου διέθετε τουλάχιστον 60 διαφορετικά σύμβολα. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες η επιγραφή του δίσκου αντιπροσωπεύει ένα απλό συλλαβικό σύστημα. Το σύστημα γραφής του δίσκου της Φαιστού δεν παρουσιάζει συγγένεια με τις μεταγενέστερες γραφές της μινωικής Κρήτης. Η ομοιότητα μερικών ιδεογραμμάτων του δίσκου με ορισμένα στοιχεία της ιερογλυφικής και των γραμμικών γραφών φαίνεται ότι είναι τυχαία. Αντίθετα, η ομοιότητα ορισμένων συμβόλων με χαρακτηριστικά εικονιστικά σύμβολα της παλαιοανακτορικής τέχνης, όπως ο ναυτίλος, το πλοίο, ο ρόδακας και οι κεφαλές αίλουρων, υποδεικνύει μία πολιτιστική συνάφεια της γλώσσας του δίσκου με το μινωικό πολιτισμό. Από την ανακάλυψη του δίσκου της Φαιστού έως σήμερα έχουν γίνει αναρίθμητες προσπάθειες ερμηνείας και αποκωδικοποίησης του κειμένου του. Όλες όμως οι προσπάθειες αποκρυπτογράφησης αποδείχθηκαν άκαρπες και σήμερα μόνο μερικές διαπιστώσεις μάς κατευθύνουν στο δρόμο προς την ερμηνεία της γραφής του. Μερικές θεωρίες ερμήνευσαν το δίσκο όχι ως επιγραφή αλλά ως ένα ασυνήθιστο εργαλείο ή σκεύος, ενώ πολλές ήταν οι λύσεις που έχουν προταθεί από το χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Ανάμεσα στις διάφορες ερμηνείες που διατυπώθηκαν υποστηρίχθηκε ότι ο δίσκος δεν είναι κρητικό προϊόν, αλλά προέρχεται από έναν άλλο πολιτισμό σύγχρονο με το μινωικό. Τα κύρια επιχειρήματα αυτής της θεωρίας ήταν η μοναδικότητά του και το γεγονός ότι μερικά από τα σύμβολά του προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς της δεύτερης χιλιετίας. Κάποια άλλα όμως από τα σύμβολα του δίσκου συναντώνται και στην ιερογλυφική γραφή, την πρώτη γραφή της μινωικής γλώσσας, ενώ εμφανέστερη είναι η σύνδεση με τη μινωική εικονογραφία. Οι λιγοστές αλλά σαφείς αυτές διαπιστώσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο δίσκος προέρχεται από το χώρο της μινωικής Κρήτης ή της σφαίρας άμεσης επιρροής της και ότι το κείμενο του δίσκου αντιπροσωπεύει μία πολύ πρώιμη αιγαιακή γραφή, μερικά στοιχεία της οποίας αναγνωρίζονται στη μινωική εικονογραφία και στις μεταγενέστερες γραμμικές γραφές της Κρήτης.
Σύμφωνα με το πιστοποιητικό γνησιότητας (Νο 229055), το αντικείμενο αποτελεί πιστό εκμαγείο του εκθέματος με αριθ. ευρ 1358 του μουσείου Ηρακλείου